زبان پریشی چیست؟

زبان پریشی ( آفازی ) اختلالی است که در اثر صدمه به بخش هایی از مغز که با زبان (language)در ارتباط هستند به وجود می آید. زبان پریشی منجر به مشکلاتی در صحبت کردن، گوش دادن، خواندن و نوشتن می شود.این مشکلات ممکن است در برخی یا همه ی زمینه های مذکور و به درجات مختلف دیده شود.

در بیشتر افراد راست دست و حدود نیمی از افراد چپ دست، صدمه به نیمه ی چپ مغز باعث زبان پریشی خواهد شد. صدمه به نیمه راست مغز در افراد مبتلا باعث بروز مشکلاتی فراتر از اختلالات گفتار و زبان خواهد شد.

افراد مبتلا به زبان پریشی ممکن است با اختلالات دیگری نیز دست به گریبان باشند از جمله : دیزآرتری (اختلال گفتار ناشی از فلجی یا ضعف عضلات گفتاری ) ، کنش پریشی یا مشکلات بلع.

برخی از علائم و نشانگان زبان پریشی کدامند؟

گروهی از افراد مبتلا به زبان پریشی در به کار بردن واژه ها و جملات با مشکلات روبرو می شوند ( زبان پریشی بیانی). برخی هم در درک گفته های دیگران مشکل دارند ( زبان پریشی دریافتی). گروهی از افراد زبان پریش هم در استفاده از کلمات و هم در درک گفته ی دیگران به تقلا می افتند ( زبان پریشی کلی).

ممکن است زبان پریشی، زبان شفاهی ( سخن گفتن و درک) یا زبان نوشتاری ( خواندن و نوشتن ) را تحت تأثیر قرار دهد. به طور معمول، خواندن و نوشتن بیشتر از سخن گفتن و درک صدمه می خورند.

زبان پریشی از میزان خفیف تا شدید دیده می شود. شدت مشکلات ارتباطی بستگی به مقدار و مکان ضایعه در مغز دارد.

فرد مبتلا به آفازی خفیف

·         ممکن است بتواند در بیشتر نشست ها از پس مکالمات طبیعی بربیاید.

·         ممکن است در شرایطی که گفته ها طولانی یا پیچیده باشند از درک زبانی عاجز بماند.

·         ممکن است در پیدا کردن کلمات برای بیان منظور خود یا یک ایده مشکل داشته باشد ( به این حالت آنومی یا اختلال در نامیدن گفته می شود ) . این وضعین شبیه آن است که شما احساس کنید کلمه مورد نظرتان "نوک زبان شماست."

فرد مبتلا به زبان پریشی شدید

·         ممکن است از هر چه به او گفته می شود، هیچ درکی نداشته باشد.

·         ممکن است گفتار محدودی داشته یا اصلاً صحبت نکند.

·         ممکن است عبارات معمول و شایع مانند، "بله" ، "خیر" یا "سلام" را تا حد زیادی صحیح بیان کند.

ویژگی های زبان پریشی بیانی

·         فقط در حد تک کلمه صحبت می کند. ( مثلاً نام اشیا)

·         با عبارات کوتاه و یا قطعه قطعه صحبت می کند.

·         واژه های کوچک مانند حروف ربط و اضافه ( "و" ، "از" ، "تا" ) را حذف می کند. ( به همین دلیل گفتارش "تلگراف" مانند می شود)

·         ترتیب قرارگیری کلمات در جملات و عبارات را به هم می ریزد.

·         کلمات یا صدا ها را تغییر می دهد ( مثلاً به جای "میز" می گوید "تخت" یا به جای "لباس شویی" می گوید "شباس لویی" )

·         کلمه سازی می کند (کلمات نامفهوم )

·         کلمات با معنی و بی معنی را به دنبال هم و به صورت روان ولی بی معنی ردیف می کند.

ویژگی های زبان پریشی دریافتی

·         برای درک پیام های کلامی به وقت بیشتری نیاز دارد. ( مثل اینکه از یک زبان خارجی ترجمه می شود )

·         دنبال کردن گفتار سریع برایش بسیار مشکل است. ( مثل اخبار رادیو و تلویزیون )

·         پیچیدگی های زبانی را به غلط تعبیر می کند یا از ضرب المثل ها معنی تحت اللفظی برداشت می کند . ( مثل سنگ از آسمان می بارد.)

·         سرخوردگی فرد زبان پریش و شنونده، ممکن است به شکست در برقراری ارتباط منجر شود.

در بیشتر موارد، فرد زبان پریش از هر دو شکل بیانی و درکی زبان پریشی به درجات مختلف رنج می برد.

زبان پریشی چگونه تشخیص داده می شود؟

آسیب شناس گفتار و زبان ( گفتار درمانگر) به منظور برآورده ساختن کلیه ی نیاز های فرد مبتلا، به طور مشترک با خانواده ی او و سایر متخصصین ( اعم از پزشک ، پرستار، عصب –روان شناس، کاردرمانگر، فیزیوتراپ و مددکار اجتماعی ) کار می کند. برای نمونه، فردی که سکته کرده است معمولاً مشکلات حرکتی مانند ضعف در یک نیمه بدن خواهد داشت که نیازمند درمان توسط فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر است.

گفتاردرمانگر فرد را ارزیابی می کند و نوع و شدت زبان پریشی او را مشخص می نماید. ارزیابی با بررسی زمینه های ارتباطی زیر انجام می شود:

گفتار

·         روانی گفتار، کیفیت صدا و بلندی آن

·         میزان وضوح گفتار فرد

·         قدرت و هماهنگی عضلات گفتاری ( زبان و لب ها )

درک

·         درک و به کارگیری خزانه لغات ( واژگان ) و دستور زبان ( نحو )

·         درک و پاسخ گویی به پرسش های "بله –خیر"ی ( مانند اسم شما علیه؟ ) وسؤالات " که –چه "ای ( مثلاً با مداد چه می کنیم؟)

·         درک گفتار گسترده –فرد به یک داستان کوتاه یا یک ماجرای واقعی گوش می دهد و به سؤالاتی که بر مبنای متن تهیه شده اند ( یعنی پاسخ آن ها عیناً در متن وجود دارد) و پرسش های استنباطی درباره ی موضوع پاسخ می دهد (فرد باید طی بحث بر اساس اطلاعاتی که در متن وجود دارد به پاسخ مناسب برسد).

·         توانایی دنبال کردن دستوراتی که هم از نظر طول و هم پیچیدگی افزایش می یابند.

·         توانایی تعریف یک داستان ( نمونه ی گفتار ) هم به شکل شفاهی و هم به صورت کتبی

بیان

·         آیا فرد می تواند مراحل مورد نیاز برای تکمیل یک فعالیت را توضیح دهد یا یک داستان تعریف کند که روی یک موضوع متمرکز باشد و توالی وقایع را در آن رعایت نماید؟

·         آیا می تواند در یک تصویر که نشان دهنده ی یک فعالیت است، موضوع مربوطه را توصیف کند؟

·         آیا داستان گویی او به هم مرتبط و دارای یک ارتباط منطقی است یا دنبال کردن آن دشوار است؟

·         آیا می تواند کلماتی را که برای بیان منظور خود به آن ها نیاز دارد، بازیابی کند؟

·         آیا منظور خود را از طریق جملات کامل بیان می کند، یا جملات و عبارات تلگرافی و یا تک کلمه؟

ارتباط اجتماعی

·         مهارت های ارتباطی اجتماعی ( جنبه کاربرد شناختی زبان )

·         توانایی درک یا تعریف لطیفه ها، طعنه و گفته های کنایه آمیز، و مطالب غیر واقعی قصه ها و تصاویر (مثلاً: اگر کسی در هوای آفتابی چتر خود را باز کرده باشد، کجای کارش عجیب است؟)

·         توانایی آغاز گفتگو، رعایت نوبت در حین بحث و بیان واضح افکار با استفاده از کلمات و جملات متنوع

·         توانایی توضیح یا بازگویی گفته، وقتی فرد شنونده نمی تواند منظور او را بفهمد.

خواندن و نوشتن

·         خواندن و نوشتن حروف، کلمات، عبارات، جملات و پاراگراف

سایر موارد

·         ارزیابی بلع ( در صورت نیاز )

·         توانایی استفاده از وسایل ارتباطی جایگزین یا مکمل (AAC)  ( در صورت نیاز )

این اطلاعات هم از طریق مشاهده ی سازمان یافته و هم به وسیله ی آزمون های رسمی گردآوری می شوند.

درمان های موجود برای افراد زبان پریش کدامند؟

برای افراد مبتلا به زبان پریشی درمان های مختلفی وجود دارد. نوع درمان بستگی به نیازها و اهداف فرد مبتلا دارد. برنامه های خاصی وجود دارند که در آن ها از ابزارهای کامپیوتری یا چاپی استفاده می شود. دیدگاه هایی هم موجودند که چندان رسمی نیستند. برای بیشتر افراد استفاده ی هم زمان از فعالیت های رسمی و غیر رسمی مناسب تر است.